‘Het is zo druk in mijn hoofd,’ verzucht een retraitedeelneemster aan het begin van de retraite als ik de deelnemers vraag wat hen naar dit bezinningsmoment brengt. Het is een universele, herkenbare ervaring. Onze geest, onze mind is onrustig en druk, dominant ook. Laten we onze geest nader beschouwen. Wat valt erover te zeggen? Allereerst dat hij bepaald een zegen is. We kunnen talen spreken, we kunnen rekenen, lezen, communiceren en analyseren. En er is meer goed nieuws: we hebben onze geest nodig voor zelfonderzoek, om te ontdekken wie we zijn. Klassieke Griekse filosofen waren al overtuigd van het idee dat ware kennis over het leven start bij intensief zelfonderzoek. En daar heb je geesteskracht voor nodig.
De andere kant van de medaille is dat onze geest onrustig is en druk. Laten we onze 30.000 gedachten die de geest dagelijks produceert catalogiseren. Er zijn natuurlijk waardevolle, positieve en liefdevolle inzichten die we kunnen koesteren en uitwerken. Er zijn echter ook zorgen die tot piekeren leiden. Weer andere gedachten nemen de vorm aan van oordelen. Je hebt een opvatting over iemand, een ontwikkeling, een gebeurtenis. Vaak zijn oordelen negatief, agressief, destructief zelfs. Je kunt jezelf ermee omlaag trekken. En nog weer andere gedachten zijn dwingend. Ze manen je iets te denken of te doen: meer geld verdienen, meer macht verwerven of consequent volgens een politieke of religieuze overtuiging leven. Hier toont de mind zich als een bemoeizuchtige baas. Gedachten willen bezit van je nemen, je iets doen geloven. Zijn die overtuigingen wel in overeenstemming met jouw diepste waarheid? Kloppen die gedachten wel? Om dat te ontdekken moet je je losmaken van je gedachten, alsof je ze loskoppelt. Je hebt immers wel gedachten, maar valt daar niet mee samen. Jouw diepste werkelijkheid is misschien wel een andere.
Achter de mind is een stille en aandachtige dimensie
Je mind is een lastige partner die in je huist: vluchtig, illusoir en onbetrouwbaar. Hij heeft hulp nodig. Geef hem een stevig fundament, een aarde-element. En geef hem diepte. Achter de mind is een stille en aandachtige dimensie. Het beeld voor je drukke mind is een wolkendek. Als je daar doorheen breekt is er een stralende zon en geen wolkje aan de lucht. Daar ben je vrij van verwarrende, drukke en dwingende gedachten. Dompel je periodiek onder in stilte, in het bos, op de hei, in een kerk of klooster, tijdens een meditatie. Dan breng je je geest tot zwijgen, lossen je gedachten op en krijgt je ware zelf alle ruimte. En verander dan je blikrichting. Kijk vanuit de stilte naar je mind, naar je oordelen, je gedachten, je projecties en je overtuigingen. Ruimte maken voor die stille dimensie vraagt veel oefening. In de retraite konden de deelnemers er even van proeven en namen ze dit voor hen verhelderende inzicht dankbaar in ontvangst.
