Ze is 86 geworden. Een mooie leeftijd. Maar het is vooral verdrietig om afscheid te moeten nemen van een geliefd familielid. Want dat doet pijn en zal nooit wennen. De enige troost is dat deze overledene verlost is van de lijdensweg waarmee haar ziekte gepaard ging en dat ze kon berusten in haar lot. Ze kon niet meer en wilde niet meer leven. De dood kan een opluchting zijn en ruimte bieden voor een mooi en waardig afscheid. Het afscheidsritueel helpt om verdriet én opluchting een plaats te geven. Het biedt ruimte voor troost en steun.
Troost en steun wordt geuit met woorden. Die zijn belangrijk. Maar woorden schieten ook weer tekort. Daarom zijn rituele handelingen zo belangrijk: passende, troostrijke muziek. Een of meerdere kaarsen. In het ritueel staat de tijd stil. Je hoeft niet vooruit. Je kunt voelen wat er is. Samen te zijn en indrukken een plek te geven in je lijf. Verwerken heet dat.
Rituelen hebben een meerwaarde op scharniermomenten of breekpunten in het leven. De dood is er zo één. Ze bieden de mogelijkheid een ervaring te voelen en te verwerken, troost te ervaren en nieuwe moed te verzamelen. Rituelen bieden de mogelijkheid om dat wat niet te begrijpen is – de dood, het lijden, het ongerijmde – in een ander perspectief te plaatsen, maar ook – heel menselijk – verbondenheid met elkaar te creëren.
Rituelen bieden de mogelijkheid een ervaring te voelen en te verwerken, troost te ervaren en nieuwe moed te verzamelen.
In onze samenleving is er een grote behoefte aan rituelen. Dat merk je als iemand overlijdt. Die behoefte is er altijd geweest. Vroeger waren dat traditionele kerkelijke rituelen, zoals een requiemmis. Inmiddels is er veel veranderd. Rituelen hebben gedaanteveranderingen ondergaan. Herdenkingsbijeenkomsten rond de dood van prinses Diana, prins Claus of volkszanger André Hazes gelden als voorbeelden van nieuwe rituelen. Opvallend is vaak het massale karakter ervan en telkens weer valt de grote hoeveelheden bloemen, kaarsen, teksten en knuffels op.
Rituelen hebben we hard nodig, ze voorzien in een behoefte. Met een ritueel zetten we tijd voor even stil. Dat is nodig. Alleen zo kunnen we het grote verdriet voelen en verwerken en kunnen we ons met elkaar vanuit ons hart verbinden en dankjewel zeggen voor dit leven. Een afscheidsritueel kan de ongerijmdheid van het leven niet oplossen, wel verzachten.
