‘Ik wil al mijn ballast loslaten, maar hoe doe ik dat?’ Die vraag krijg ik geregeld te horen. De één wil zijn rationaliteit loslaten, een ander zijn twijfel en weer een ander zijn boosheid. Het loslaten van oude patronen veronderstelt echter het loslaten van beelden over jezelf, de ander en de wereld, beelden die je in de loop van je leven hebt opgebouwd en hardnekkig kunnen zijn.
We willen graag loslaten omdat we vermoeden dat het een voorwaarde is voor een flexibel en vitaal leven. Maar loslaten is ook weer lastig. Patronen hebben zich vaak ‘vastgekoekt’ en kunnen daarom niet zo gemakkelijk worden losgeweekt. Angst is vaak de lijm die ervoor zorgt dat we vast blijven kleven aan het oude leven. Hoe laat je los? Je kunt ongewenst gedrag loslaten, maar daar gaat het loslaten van beelden en opvattingen aan vooraf. Die kunnen je behoorlijk in de houdgreep houden.
Je wereld is opgebouwd uit beelden. Die kloppen of kloppen niet. Vaker kloppen ze niet. Ik heb jarenlang een bepaald beeld gehad van de Duitse autosnelwegen. Ik meende dat het ging om een omvangrijk wegennet, met veel rijstroken en de mogelijkheid om hard te rijden, wel honderddertig kilometer per uur. Het is een ideaal land om doorheen te rijden omdat het verkeer goed doorstroomt, dacht ik. Maar dit beeld blijkt niet te kloppen. De realiteit is dat er continue gewerkt wordt aan die Duitse snelwegen, dat er veel verkeer is, dat stagneert, zeker in vakantieperiodes. De ervaring is dus anders dan het beeld dat ik had.
Net als in de Griekse mythe van Pygmalion worden beelden tot leven gewekt. Pygmalion was koning van Cyprus en had beeldhouwen als hobby. Hij vervaardigde een beeld van een vrouw, dat zo schitterend was dat hij er verliefd op werd. Op aandringen van Pygmalion wekte de godin Aphrodite het beeld tot leven, waarna hij met zijn tot leven gewekte beeldhouwwerk huwde. Dit verhaal behandelt het universele thema dat beelden tot leven kunnen worden gewekt en Pygmalion schuilt in ieder van ons. We zitten vol met normatieve beelden die verhinderen neutraal te kijken. Dit mechanisme speelt bijvoorbeeld ook in het onderwijs. Uit waarnemingen blijkt dat kinderen waarover leraren goede, positieve verwachtingen hebben, na verloop van tijd een grotere winst behaalden in scores op intelligentietests dan de rest van de klas. Deze kinderen bloeien op louter door de goede aandacht van de leraar.
Nog een voorbeeld. Van dieren kun je veel plezier beleven. Als je een waakhond of een blindengeleidehond hebt, heb je er ook nog voordeel van. Maar iemand die in zijn leven twee keer door een hond is gebeten denkt daar beslist anders over. Deze vervelende ervaring heeft hij gegeneraliseerd tot de regel dat alle honden niet te vertrouwen en gevaarlijk zijn omdat ze bijten. Deze ervaring is tot norm verheven en je benadert voortaan alle honden met wantrouwen. Hierdoor sta je niet meer open voor de mogelijkheid dat honden ook lief kunnen zijn. De beelden die we van onszelf of het leven hebben zijn bepalend voor onze mening over het leven. Een idee wordt een (voor)oordeel. Je gaat ernaar leven en je vergeet te voelen of te ervaren dat het misschien anders is.
Je kunt je afvragen of, wat je nu aanhangt of verdedigt, een ervaring van jou is of een norm die door anderen is aangereikt. En hoe vaak gaat het niet om regels of ideeën die gebaseerd zijn op angst: angst om door een hond te worden gebeten, angst om te veranderen, angst om je diepste zelf tot expressie te brengen.
Wat zou het zijn om visies, duidingen en commentaren los te laten en zelf gaan ervaren en voelen. Dan kun je ervaren welk prachtig avontuur het leven is. Kijk wat er is, wat zich aandient. Vergeet alle regels, alle oordelen, alle opvattingen over mensen, jezelf en de wereld waarin je leeft en laat ze los. Als je dat doet, ontstaat er ruimte om te ervaren wat er is en kun je jezelf toestaan te zijn zoals je bent.
Vandaag verschijnt mijn boek Geluk binnen handbereik bij Berne media | uitgeverij abdij van berne. Je kunt het hier bestellen. Hoofdstuk 5 is in zijn geheel gewijd aan het loslaten van oude patronen. Hier kun je in het kort lezen waar het boek over gaat en een deel ervan inzien
