Stress is niet erg, nuttig zelfs. Als er gevaar dreigt brengt het je lichaam in gereedheid zodat je kunt vluchten of vechten. Anders is het met een teveel aan stress. Dat vormt wel een bedreiging. Langdurige blootstelling eraan kan leiden tot een burn-out. Die kan worden veroorzaakt door hoge werkdruk, maar ook door het hebben van grote zorgen. Het mechanisme van vluchten of vlechten is dan uitgeschakeld.
En dat niet alleen. Een burn-out doet iets met je lichaam en met je brein. Er is sprake van overbelasting. Het brein werkt op volle toeren en kent nauwelijks periodes van rust. In een burn-out voelen mensen zich vaak letterlijk opgebrand, alsof het brein het heeft opgegeven. De jarenlange overbelasting van het brein eist zijn tol en er ontstaat schade aan het verstandelijk en emotioneel systeem en kan angst- en stemmingsstoornissen in de hand werken.
De oorzaken van stress of burn-out kun je wegnemen. Werkdruk kun je verminderen, van baan kun je veranderen. En als je een perfectionist bent of overdreven plichtsgetrouw kun je daaraan werken. Zo ga je beter voor jezelf zorgen en let je op een betere balans tussen werk en privé, tussen een actief en een meditatief leven, tussen in- en ontspanning. Vooral ontspanning blijkt een belangrijke remedie voor het overbelaste brein en lijf. Ontspannings- en ademhalingsoefeningen zijn behulpzaam, zoals die gebruikt worden in de mindfulness, meditatie, yoga of chi kung. Al die vormen helpen de balans te herstellen door activiteit en drukte af te wisselen met rust en ontspanning.
Als je actief bent en op de buitenwereld gericht, zijn er bèta golven werkzaam in je brein. En als je ontspant zijn er alpha golven. Door regelmatig en diep te mediteren ontstaat er een staat van bewustzijn waarin theta golven actief zijn. Deze zijn een teken van een kalme en heldere geest. In de theta-staat nemen je geestelijke en lichamelijk gezondheid toe: je voelt je beter, meer ontspannen, kunt het leven beter aan en ervan genieten.
In 2005 ontdekten onderzoekers van de Yale Universiteit dat mensen die 40 minuten per dag mediteren op den duur andere hersenen krijgen, met meer cellen in de centra waarmee we de aandacht sturen. Het helpt je dus meer met aandacht te gaan leven, minder te multitasken en meer in het hier en nu te zijn. En dat geeft meer rust en stabiliteit. Uit ervaring blijkt dat al na drie maanden aandachtsmeditatie mensen irrelevante informatie gemakkelijker van zich af laten glijden. Dat geldt trouwens ook voor emoties. Mediterenden leren ook emoties los te laten, op dezelfde manier als ze gedachten loslaten. Emoties staan minder op de voorgrond.
Als je meer dan 40 minuten per dag mediteert zijn de effecten nog sterker. Monniken met meer dan vijftigduizend uur meditatie-ervaring sturen handig hun aandacht naar dat wat voor hen belangrijk is en ze blijven gefocust, zonder zich af te laten leiden. De theta-staat maakt het voor hen mogelijk hun brein – en daarmee zichzelf – in een vredige toestand te brengen. Ook kunnen ze hun hersenactiviteit verschuiven van de rechter- naar de linker frontaalkwab. Dat kan nuttig zijn omdat de linkerhersenhelft over het algemeen vrolijker en optimistischer is dan de rechterhelft.
Een overmaat aan stress of een burn-out vragen om balans in je leven en vooral om ontspanning, diepe ontspanning. Meditatie en mindfulness zijn nuttige vormen die daarbij kunnen helpen. Meditatie is bepaald geen breinbreker maar zorgt juist voor een beter brein en een ontspannen lichaam.
