Late night talkshows zijn bepaald een fenomeen. Op de Nederlandse televisie zijn er tegenwoordig zelfs twee. Jinek op RTL 4 en Op1 bij de NPO. Er is felle concurrentie en zelfs een kijkcijferoorlog ontstaan. Of de verschillen echt groot zijn? Televisiemaker Frits Barend meent dat de programma’s volstrekt inwisselbaar zijn. Het is allemaal more of the same.
Waar komt de behoefte vandaan om ’s avonds naar pratende hoofden op de tv te kijken? Het kan natuurlijk verveling zijn. Het kan ook zijn dat we graag de mening en duiding van anderen horen. Naar een talkshow kijken reflecteert de menselijke neiging om commentaar te leveren, te duiden en te evalueren. Dat zit diep in ons en zie je in de hele samenleving. De media grossieren in opinies. Scholen stimuleren leerlingen meningen te vormen en die te onderbouwen. Ook onderwijs en media sluiten aan op de aard van onze menselijke geest om permanent commentaar te leveren.
Altijd maar denken, altijd maar oordelen. De hele dag door. Het zorgt voor onrust, druk, het kost energie en is vermoeiend. Kan het rustiger? Ja, maar dan moet je stoppen met duiden, evalueren en becommentariëren. In plaats van te oordelen en telkens je mening te geven, kun je neutraal kijken naar wat er is. Vergelijk het met een natuurfilm waar je naar kijkt: je ziet wat er is. Wanneer er echter een commentaarstem of ondertiteling aan wordt toegevoegd, worden er interpretaties aan toegevoegd, dat kan verwarren en de werkelijkheid vertekenen.
Naar een talkshow kijken reflecteert de menselijke neiging om commentaar te leveren
Stoppen met oordelen en duiden heeft als voordeel dat onze geest rustig en helder wordt. Dat is het doel van vipassana-meditatie. Deze eeuwenoude vorm van boeddhistische meditatie, die in de mindfulness zijn voortzetting vindt, beoogt het leven te leren zien zoals het is, zonder veel erover na te hoeven denken of commentaar erop te leveren. Een trui is een trui, een stoel een stoel. Vipassana traint ons om neutraal te zijn en waarnemer te worden.
Als we onze rol als commentator inruilen tegen die van waarnemer wordt onze geest rustig en helder en krijgt onze natuurlijke staat van zijn alle ruimte. Die staat laat zien wie jij werkelijk bent en er horen mooie eigenschappen bij zoals vreugde, vriendelijkheid en creativiteit. Als we echter in ons commentaarhokje blijven zitten om telkens verslag te doen van de wedstrijd van het leven, blokkeren we onze geestelijke groei en krijgt ons hart niet de ruimte die het nodig heeft. Volharden in je rol als commentator remt onze groei in de richting van mildheid en vriendelijkheid. De rol van waarnemer is zelfs de sleutel tot een leven in liefdevolle vriendelijkheid. Het bezorgt ons niet alleen een rustige geest, maar ook een rustig en vriendelijk hart en is een teken van wijsheid bovendien. Krishnamurti wees er al op dat waarnemen zonder te oordelen de hoogste vorm van intelligentie is.