‘Samen krijgen we corona onder controle’, die tekst las ik op een matrixbord langs de autosnelweg. De ambitie is duidelijk: corona moet worden uitgeroeid met wortel en tak. Of dat gaat lukken is de vraag, want we weten nog maar weinig over het virus. ‘In deze crisis moet je met 50 procent van de kennis 100 procent van de besluiten nemen, en de gevolgen daarvan dragen,’ zei Rutte eerder al. Omdat er weinig en tegenstrijdige kennis is, ‘weet niemand waar we precies naartoe gaan’, zei Jaap van Dissel vorige week. Een visie ontbreekt. Als er al een doel is dan is dat het overeind houden van ic’s. Kennelijk draait het allemaal om controle en beheersbaarheid. Dat geldt niet alleen voor deze crisis, maar mensen zijn nu eenmaal vertrouwd met het idee om vanuit maakbaarheid naar het leven te kijken.
We geloven erin dat we het leven naar onze hand kunnen zetten. Heer en meester over de natuur zijn we geworden. We manipuleren gewassen, klonen dieren, bouwen dijken en genezen ziektes. Een virus kunnen we onder controle krijgen. We hebben alles in de hand, of toch niet? Nee dus. Niet alles is maakbaar, niet iedereen manipuleerbaar, ziekte niet in te dammen, een virus niet uit te roeien. Vaak zijn we begrensd, schieten tekort en worden geconfronteerd met pijn en tegenslag. De één wordt ziek, een ander verlies zijn werk. De coronacrisis confronteert ons keihard met de grenzen van groei en maakbaarheid. Ons leven is nu eenmaal doortrokken van pijn en breekbaarheid. We kunnen niet altijd onze kwetsbaarheid en tekort opheffen. Het leven is maakbaar, maar net zo goed kwetsbaar en breekbaar. Soms moeten we helaas ons hoofd buigen en staan we met lege handen.
Soms moeten we helaas ons hoofd buigen en staan we met lege handen
Is dat erg? Het is eerlijk en realistisch om toe te geven dat we kwetsbaar zijn. Je kunt maar beter erkennen dat die pijn er is. Omgekeerd, door pijn te ontkennen, te bestrijden of te vermijden, creëer je juist pijn, met als gevolg dat je problemen alleen maar toenemen. We kunnen al ons verzet en weerstand opgeven vanuit het besef dat het leven niet altijd maakbaar en plooibaar is. Als we ons verzet opgeven, is de volgende stap de ongerijmdheid en de gebrokenheid te accepteren. In die acceptatie ontstaat ruimte en rust en is verandering mogelijk.
Acceptatie is beslist geen fatalisme. De acceptatie van mijn verlies is het begin van transformatie. Ik geef mijn weerstand op, stap uit de strijd en laat een oud patroon los. Ik hoef niet langer te vechten of te vluchten, ik kan veranderen. De sleutel voor die verandering is acceptatie van mijn kwetsbaarheid en eindigheid. Als ik die open en ontvankelijke houding inneem, wordt de druk van mijn leven gehaald en ontstaat er rust en ruimte. Ruimte ook voor een visie.
Meer menselijkheid, compassie, verbinding en eenvoud zouden elementen van zo’n visie kunnen zijn. Dat wij een wereldwijde humane gemeenschap kunnen zijn, ons richten op het realiseren van geluk en welzijn, een gezond leven en een leven in vrede. Een visie dus die gaat over hoe wij met onszelf omgaan, met elkaar en met de aarde. Zo’n visie is van een andere orde dan de slogan dat we samen het virus onder controle krijgen en staat bovendien haaks op het inzicht dat niemand weet waar we precies naartoe gaan.
In voormalig Centrum deVoorde in Laag-Zuthem bij Zwolle werd dagelijks de Latifa-oefening gedaan, een gebed uit de mystieke Soefi-traditie van Islam. Het is een transformerende oefening die je in zeven stappen steeds verder naar binnen voert (proces van bewustzijn). De eerste stap van de oefening is : het aanvaarden van de situatie zoals die is, met alle vreugde maar ook met alle pijn. Ik vind ‘aanvaarden’ dan nog een mooier woord dan ‘accepteren’, omdat aanvaarden onmogelijk is als je gevoel niet meedoet, terwijl accepteren in het denken kan blijven steken. Maar als je die eerste stap kunt zetten, dan ontstaat er inderdaad rust en ruimte waarin een verlangen kan groeien. Zo ontstaat wezenlijke verandering en dat staat absoluut haaks op onze neiging tot controle en beheersbaarheid. En die is zo sterk dat we dit proces telkens opnieuw mogen doormaken. Dank je wel voor deze column.
Mooi dat je de Latifa-meditatie erbij betrekt Pouwel. Een krachtige oefening inderdaad met aandacht voor het aanvaarden van wat er is, als eerste stap. In sommige retraites die ik geef gebruik ik deze meditatie.