Drie kloosters in een dorp

Als ik retraites in het Missiehuis in Steyl in Noord-Limburg geef is het al vaker voorgekomen dat deelnemers dit klooster niet konden vinden. Dat is wel merkwaardig omdat Steyl een klein en overzichtelijk plaatsje is. Dan zou je toch niet hoeven zoeken. Maar omdat het dorp maar liefst drie kloosters telt, is dat voor deelnemers verwarrend. Het komt nogal eens voor dat ze tevergeefs aanbellen bij de twee andere kloosters waar de retraite niet is. Waarom telt dit dorp drie kloosters?

De Duitser Arnold Janssen (1837-1909) groeide op in de tijd dat het kolonialisme hoogtij vierde. Europese landen hadden over de hele wereld koloniale grondgebieden en zij hadden de macht over de inheemse bevolking. Het verbijsterde hem dat het rijke Europa producten uit de derde wereld haalde, deze met winst op hun eigen markt verkochten en de mensen daar uitbuitten. Hij had het logischer en humaner gevonden als de Europeanen hun rijkdom zouden delen met de mensen in andere werelddelen in plaats van ze uit te buiten. Dit inzicht bracht hem als religieus mens op het idee een missionaire beweging te beginnen. Hij wilde mensen in de derde wereld anders, humaner bejegenen door niet te halen, maar te delen. Overigens ook om mensen  in contact te brengen met het christendom. Maar dit ideaal kon hij destijds niet in Duitsland uitvoeren. Daar was een conflict ontstaan tussen de regering van Pruisen en de katholieke kerk. Deze Kulturkampf hield in dat activiteiten van katholieken beperkt waren of zelfs verboden en dit had onder meer tot gevolg dat er geen kloosters konden worden gesticht en dat men er niet in kloosters mocht samenleven.   

Arnold Janssen besloot zijn beweging in Nederland te beginnen. In 1875 kocht hij een bouwvallige herberg in Steyl aan de Maas en startte hier met de bouw van het Missiehuis St. Michaël. Mede dankzij de vele donaties en de opbrengsten van een tijdschrift, kon in de jaren daarna het imposante gebouwencomplex worden gebouwd, en is het tot op de dag van vandaag het moederhuis van een internationale beweging die momenteel ongeveer tienduizend religieuzen van meer dan zeventig nationaliteiten telt. In Steyl werden de missionarissen opgeleid. Ook herrees er een kerk, of beter gezegd twee kerken. Want het terrein was niet groot en noodzaakte tot het bouwen van twee kerken op elkaar: een dubbelkerk. De benedenkerk wordt voor kerkdiensten en de gebedsmomenten van de missionarissen gebruikt en de bovenkerk, die nu nog maar beperkt toegankelijk is, werd ooit gebruikt voor de vieringen van de missionarissen in opleiding.

Arnold Janssen vond dat ook vrouwen een belangrijke taak konden hebben in de missie. In 1889 startte hij in de buurt van het Missiehuis met een vrouwenklooster. De kloosterlingen werden de dienaressen van de Heilige Geest genoemd, of kortweg: missiezusters. Omdat zij een blauwe pij dragen worden ze in de volksmond de blauwe zusters genoemd. Tenslotte vond Arnold Janssen het belangrijk dat de paters en zusters in de missie door permanent gebed moesten worden ondersteund. Hij stichtte daarom in Steyl een derde klooster. Ook weer een vrouwenklooster. De nonnen werden aanbiddingszusters genoemd. En omdat ze een roze gewaad hadden, worden ze in de volksmond roze zusters genoemd.

Steyl kent dus drie kloosters en men spreekt dan ook over een kloosterdorp. Toch wat verwarrend als je uit Groningen of Den Haag hier aankomt, blij dat je eindelijk in Steyl bent gearriveerd voor de retraite en dan ook nog moet uitzoeken waar je precies moet zijn. Maar wie dit verhaal nu tot zich neemt kan een einde maken aan al die verwarring.