Ontmoetingen met hartpatiënten hebben er jaren geleden al toe geleid dat ik geïnteresseerd raakte in de vraag wat je zelf kunt doen om goed voor je hart te zorgen. Daar moest ik aan denken toen ik las dat cardioloog Janneke Wittekoek meent dat bij één op de drie hartinfarcten emotionele stress een sleutelrol speelt en hartfalen kan veroorzaken. Emotionele stress uit zich in prikkelbaarheid, je gespannen en onrustig voelen, snel emotioneel reageren, agressiever of impulsiever gedrag vertonen en sombere gedachten. De oplossing die ze aanreikt kan patiënten helpen en ook nog zorgkosten besparen. Want die bedragen inmiddels ruim 100 miljard euro per jaar en zullen blijven stijgen. De vergrijzing is daarvoor een oorzaak naast een toename van het aantal chronisch zieken, duurdere behandelingen, duurdere medicijnen en inflatie. Deskundigen pijnigen zich ondertussen suf wat er tegen te doen is.
De oplossing die Wittekoek aanreikt is niet nieuw, maar snijdt wel hout en heet ontspannen én bewegen. Ontspannen kan in de natuur of via muziek en cultuur. Genoeg slapen hoort daar ook bij. Daarnaast is bewegen belangrijk. Dat kan een matig intensieve vorm zijn zoals tuinieren of wandelen of een meer intensieve vorm. En dan is er meditatie, mindfulness, ademhalingsoefeningen, hatha-yoga en qigong. Deze vormen kunnen gemakkelijk zelf ter hand worden genomen, of je laat je bij de hand nemen door een leraar of een video op YouTube.
Emotionele stress kan worden gereduceerd door te ontspannen én te bewegen.
De suggesties van Wittekoek gaan over de afwisseling van inspanning en ontspanning, van actie en meditatie. Die afwisseling is heilzaam zeggen ook de hedendaagse Amerikaanse neurowetenschappers Dan Siegel en David Rock. Het fenomeen is echter al veel ouder. In kloosters bestaat de eeuwenlange traditie om bidden en meditatie (ora) af te wisselen met arbeid (labora). Maar kloosterlingen hebben dat ritme evenmin uitgevonden. De Romeinen wisselden handel en werk (negotium) af met vrije tijd (otium). Maar ook zij zijn niet de uitvinders. Het ritme van ontspannen en actief zijn is een natuurlijk gegeven. Het is het ritme van de hartslag, van het aan- en terugrollen van de golven van de zee en de afwisseling van de seizoenen. Een natuurlijk ritme is dat mensen zich openen en zich weer sluiten. Nu eens zijn ze actief, dan weer meditatief.
Zelf geef ik al vele jaren retraites waar ik uiteenlopende meditatievormen benut. Van dichtbij heb ik meegemaakt wat hartfalen met mensen doet en dat heeft er jaren geleden toe geleid dat ik een variatie van oefeningen voor de vermindering van stress en de gezondheid van het hart ben gaan ontwikkelen en in mijn retraites gebruik. Telkens ervaar ik hoe helend dat is.
