Het onderstaande artikel is gepubliceerd in Ouders & school, nummer 1, 2010

RITME EN RITUELEN

Rust en ontspanning in de opvoeding

Ton Roumen

Twee ouders spreken met elkaar over het slaapgedrag van hun kinderen. De eerste moeder vertelt tegen de andere dat haar zoon vaak onrustig is en niet kan inslapen. Gedurende de dag staat hij aan veel prikkels bloot, raakt overprikkeld en kan maar moeilijk de slaap vatten. De andere moeder herkent dit gedrag: haar zoon heeft ook slaapproblemen. Maar zij heeft er iets op gevonden. Een uur voor het slapengaan, doet ze haar zoon in bad, leest hem daarna een verhaaltje voor, kijkt in alle rust met hem terug op de dag en daarna gaat hij lekker slapen.   

Momenten van de dag gebruiken

Soms lijkt de dag wel een aaneenschakeling van lastige en drukke momenten en is het dagelijkse leven een ware worsteling. We beginnen aan de dag terwijl we nog niet uitgeslapen zijn en weten ons omringd door kinderen die meteen al volop om aandacht vragen. Vervolgens is de nodige haast geboden om op tijd op je werk te komen. Na je werk voltrekt zich eenzelfde patroon als de kinderen van school of de BSO worden gehaald en daarna de warme maaltijd wordt klaargemaakt en opgegeten. Als de kinderen ’s avonds in bed liggen is er dan eindelijk tijd voor jezelf, als er al geen werk is blijven liggen. Voor sommigen is een dag waarlijk een overlevingstocht. Kan het anders? We kunnen leren van de benedictijnen. Deze monniken willen hun dag niet als een worsteling ervaren en evenmin ten prooi vallen aan de beleving dat een dag saai of druk is. Benedictijnen lassen meerdere pauzes in. In hun geval zijn dat gebedsmomenten. Het zijn broodnodige pauzes om na te gaan of ze nog geïnspireerd zijn en goed in hun vel zitten. Dat doen ze als ze hun psalmen zingen. Bij het zingen van deze muziek is de ademhaling erg belangrijk. Het veronderstelt een rustige en ritmische ademhaling met adempauzes. In hun gebedsmomenten hebben monniken volop de gelegenheid tot rust te komen. Er zijn verschillende momenten die het gezin als aanknopingspunten kan nemen om rituelen te voltrekken of een adempauze in te lassen. Hier wordt aandacht gevraagd voor het begin, het midden en het einde van de dag.

De dag begroeten

Voordat benedictijnen aan het werk gaan, lassen ze een contemplatief moment in en vragen zich aan het begin van de dag, tijdens de Lauden, af of er voldoende openheid en aandacht in hen leeft om de dag – en alles wat zich daarin zal aandienen – in ontvangst te kunnen nemen. Monniken richten zich op de vraag hoe de dag kan worden begroet. Wat betekent zo’n dagopening voor moderne ouders? Hoe beginnen wij de dag? Laten we ons overspoelen door alles wat er op ons afkomt, bijvoorbeeld door het nieuws uit de ochtendkrant? Of beginnen we, net als de monniken, met een expliciet moment voor onszelf? Een moment bijvoorbeeld van meditatie, een ochtendwandeling, genieten van de zonsopkomst of het ontbijt met aandacht gebruiken? Kunnen we met andere woorden de dag begroeten en omarmen? Als we een contemplatief moment voor onszelf of elkaar inlassen, dan krijgt de dag meer kwaliteit, dat geldt voor volwassenen maar ook voor kinderen. Beginnen kinderen de dag met het kijken naar de tv en worden ze vanaf dit vroege uur reeds overspoeld door de prikkels van beelden of beginnen ze hun dag met het maken van een puzzel of het eten van hun bruine boterham? Ook kinderen kunnen de dag beginnen vanuit een houding van rust, ontspanning en vrede.

Midden van de dag

Ook het midden van de dag staat voor de monniken in het teken van een gebedsdienst, de Sext. In essentie is voor hen dan de vraag aan de orde of je nog aandachtig op koers bent. Het midden van de dag is een moment om na te gaan of je accu al leeg is. Naarmate de dag vordert, groeit het gevaar dat we niet meer naar onszelf of anderen kunnen blijven luisteren en dat we ons gaan forceren. Op het midden van de dag ligt de crisis op de loer. Hebben we ons laten leegzuigen door al het werk? Hebben we een strakke planning gemaakt of ook ruimte gemaakt voor het onverwachte? Van monniken kunnen we leren geïnspireerd te blijven door een moment voor ons zelf te nemen, een middagwandeling in te lassen, de hond uit te laten of genoeg tijd te nemen voor de lunch, met collega’s, met kinderen.

De dag afronden

Tijdens de laatste gebedsmomenten van de dag – de vespers en completen – vragen benedictijnen zich in essentie af hoe je liefdevol en dankbaar op de dag kunt terugblikken. De completen, vroeg in de avond, markeren het moment dat er de verdere avond geen spannende activiteiten meer worden ondernomen. Hoe rond je de dag af? Stook je het vuurtje nog een keer op door naar een spannende actiefilm of thriller op tv te kijken? Of kies je een ander einde van de dag door naar rustige meditatieve muziek te luisteren? Ook met kinderen kan de dag tot rust worden gebracht. Er zijn ouders die met hun kinderen voor het slapengaan nagaan waar ze dankbaar voor zijn, door aan hen te vragen wat ze de leukste ervaring van die dag vonden. Als we met kinderen de dag tot rust brengen, wordt het een vertrouwd ritueel. En als kinderen last hebben van de vele onverwerkte prikkels is het bovendien een goede remedie dat hen helpt om rustiger te gaan slapen.