Er bestaan twee woorden die veel zeggen over wat er in essentie in mensen leeft: passie en pijn. In ieder van ons leeft immers het verlangen om gezond, succesvol en gelukkig te zijn en liefde te laten stromen. Maar ook de contrastervaring dat het tegenzit in het leven, er onvoldoende geld is of sprake van een gebrekkige gezondheid kennen we. Naast passie bestaat er ook pijn.
Zie je de pijn van de ander? Zie je zijn passie? Als dat lastig is of niet lukt zit er iets tussen. Meestal is dat het oordeel over anderen. Oordelen doen we allemaal, dat is een menselijke trek. De een vinden we te egoïstisch, een ander te verkrampt, weer een ander te lui en nog weer een ander te weinig sportief. Een oordeel is zo geveld, een mening snel gevormd. En die verhindert het lijden en de liefde van de ander te zien.
Kunnen we ons oordeel loslaten? Als dat lukt kun je eerlijk en helder waarnemen – zonder oordeel dus. Dat is ook de inzet van de boeddhistische vipassana-meditatie, die de bron is van wat we tegenwoordig mindfulness noemen. Vipassana betekent: de dingen zien zoals ze werkelijk zijn. Als je helder kijkt, zonder standpunt in te nemen, zie je de mens in zijn naakte bestaan. Dan kun je zijn verlangen en verdriet zien. Als je je oordeel over de ander loslaat zie je die ander in zijn uniciteit. Dat kan je raken, diep raken en je kunt er met mededogen naar kijken.
Passie en pijn zijn twee categorieën, twee knoppen. De mens is net een ouderwets radiotoestel met twee grote draaiknoppen. Een knop om af te stemmen op een zender en de ander om het volume te regelen. Met de eerste knop zoeken mensen hun verlangen, stemmen erop af en werken het verder uit. De volumeknop maakt duidelijk hoe groot de pijn is. De pijn kan luid schreeuwend zijn of juist zacht. Ook aan die knop kun je draaien. Je kunt je bewust worden van jouw pijn, je kunt deze bewust voelen, een plaats geven, er afstand van nemen en nieuwe ruimte maken.
Het beeld van de knoppen laat zien dat ons leven niet vastligt. Aan knoppen kun je draaien. Dat maakt het leven tot een boeiend avontuur.
