‘Wat is de overeenkomst tussen Martin Luther King, Mahatma Gandhi en John Lennon’, vroeg ik aan mijn publiek. ‘Alle drie maakten ze zich sterk voor vrede’ was het antwoord uit de zaal. En dat antwoord klopt, maar er is meer. Ik was in Haarlem waar ik in het kader van de vredesweek een lezing gaf.
Burgerrechtenactivist Martin Luther King hield in 1963 tijdens de mars naar Washington voor meer dan 250.000 toehoorders zijn bekende en indrukwekkende speech I have a dream. Zijn ideaal van vrede en gelijkheid tussen blanken en zwarten werd niet door iedereen gedeeld. Hij had ook vijanden. Hem trof in 1968 een dodelijke kogel.
Ook John Lennon zette zich in voor vrede. Zijn muziek is daarvan een getuige. All you need is love, Give peace a chance. Imagine all the people living life in peace. Ook hij had vijanden, Mark Chapman bijvoorbeeld die geplaagd werd voor zelfhaat en een vader had die hem als kind had mishandeld. Het ideaal van vrede irriteerde hem. En de zinsnede Imagine no possession uit het lied Imagine vond deze zieke geest hypocriet, wetende dat John Lennon stinkend rijk was. John Lennon trof in 1980 een dodelijke kogel uit het pistool van Chapman.
En dan Mahatma Gandhi. Hij wilde geweldloos leven en geweldloos handelen in de onafhankelijkheidsstrijd van India. Ook hij had vijanden en werd vermoord. In 1948 trof hem een kogel.
Hoe gek het ook klinkt: vrede en geweld zijn zusje en broertje.
Je inzetten voor vrede is kennelijk niet zonder gevaar. Je kunt de schaduwkant, de tegenovergestelde kant tegenkomen die geweld heet en de dood tot gevolg kan hebben. Dat heeft ermee te maken dat ons leven duaal en polair is. Hoe gek het ook klinkt: vrede en geweld zijn zusje en broertje.
Lastig die dualiteit en polariteit. Misschien is het een les dat je niet alleen blind inzet op vrede maar ook ziet dat er geweld is. Beide polen vragen om aandacht. IJveren voor vrede is evident. Aandacht voor oorlog wil niet zeggen dat je voor geweld bent, maar dat je die categorie niet kunt negeren. Vrede en geweld vormen een onlosmakelijk duo.
In de vredesweek-lezing heb ik aangegeven dat er een meditatieve weg kan worden bewandeld waarin je beide polen van het bestaan ziet, accepteert en transformeert. Maar dat je vooral niet mag vergeten een zaadje van vrede in je hart te planten. Zo wordt de kogel getransformeerd in een kiem van vrede.
