Nederlandse militairen oefenden vorig jaar in Mali met mortiergranaten. Een granaat ontplofte te vroeg. Dat kostte twee militairen het leven. Een derde militair filmde de oefening en raakte zwaargewond. De Onderzoeksraad voor Veiligheid concludeerde dat Defensie ernstig tekortschoot. Er was een opeenstapeling van fouten.
Die tekortkomingen zijn een gevolg van geld- en tijdgebrek bij Defensie: er is een tekort aan personeel en de krijgsmacht beschikt over ondeugdelijk materiaal. Dat bemoeilijkt niet alleen het werk, het maakt het vooral gevaarlijk. Maar er is ook een gemis aan waakzame aandacht. Op cruciale momenten zijn verantwoordelijke militairen in slaap gedommeld en hebben niet mindful gehandeld.
De mortiergranaten zijn in 2006 hals over kop gekocht via het Amerikaanse leger omdat er dringend behoefte was aan munitie vanwege de Nederlandse militaire missie in Afghanistan. De gebruikelijke kwaliteitstoetsen werden achterwege gelaten, snelheid was immers geboden. Maar dat ging ten koste van de kwaliteit en veiligheid. Daar was geen aandacht voor.
De jaren na de aanschaf is verzuimd om de granaten te classificeren. Dit had wel moeten gebeuren. De Amerikanen konden de veiligheid immers niet garanderen omdat ze dit type granaat zelf niet gebruikten. Misschien is er een blind vertrouwen geweest in de Amerikanen. Die hadden toch zeker alles goed geïnspecteerd! Door dit blinde vertrouwen achtte de verantwoordelijke militairen zich ontslagen van de verplichting ook na de aanschaf de kwaliteit van de munitie te controleren. Opnieuw een gebrek aan aandacht.
Voordat de mortiergranaten in gebruik werden genomen merkte men tijdens tests al onregelmatigheden. Met die signalen gebeurde niets, dus er werd ook geen actie ondernomen. Misschien heeft men gedacht dat de projectielen toch wel zouden werken en dat kleine onregelmatigheden geen probleem opleverden. Ook nu weer is er geen opmerkzame aandacht.
De mortiergranaten bleken gevoelig voor vocht en hoge temperaturen. Toch lagen ze in de Afrikaanse zon. En ook de voorgeschreven maximumtemperatuur van de schokbuis (50 graden) is overschreden De fabrikant had in de handleiding de maximumtemperatuur vermeld waaraan de munitie mocht worden blootgesteld, maar de militairen wisten dat niet. Hebben ze de gebruiksaanwijzing wel gelezen? Opnieuw geen aandacht.
De granaat had twee kruitladingen. Die dienden bij het afvuren gescheiden te zijn, om de granaat zonder risico voor de vurende partij af te kunnen schieten. Die afscheiding bleek niet in tact en de militairen waren daar niet van op de hoogte. Wie wist dit wel – had het moeten weten, en had de militairen hiervan op de hoogte moeten stellen? Wie was er met zijn aandacht dit keer niet bij?
Een derde militair, die de oefening filmde, raakte zwaargewond en kreeg onvoldoende medische zorg. Hij werd naar een ziekenhuis gebracht dat ten onrechte door Defensie was goedgekeurd. Er waren vragen over de professionaliteit van de artsen en er was twijfel of patiënten wel goed zouden kunnen worden behandeld. De verantwoordelijken verzuimden zorgvuldige aandacht te besteden aan de beoordeling van het ziekenhuis.
Oorlog en gevechtshandelingen, waarin strijdende partijen elkaar doden, vormen een harde en bittere realiteit. Dat oefenende soldaten omkomen is bijzonder triest. Naast institutionele factoren van een tekort aan tijd en geld is er gebrek aan aandacht. Aandachtig leven heeft als voordeel dat we gelukkiger en gemakkelijker kunnen leven. Dit drama laat zien dat met meer aandacht ook kan worden voorkomen dat mensen gewond raken of sterven.
Bronnen: Mortierongeval Mali. Den Haag 2017. Rapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid. Militaire gebreken krijgen fatale gevolgen door: Remco Meijer en Raoul du Pré, Volkskrant 29 september 2017.
