Mediteren is een middel

Mediteren is tegenwoordig populair. Mensen volgen cursussen in centra of via internet. Kloosters worden druk bezocht voor de sfeer, de stilte en de ruimte om te mediteren.

Enige decennia geleden was meditatie minder populair en bekeken mensen dit fenomeen met scepsis; ze dachten dat deze praktijk het religieuze besef zou beïnvloeden, terwijl ze hun geloof net hadden afgezworen. Dus dat was een reden er maar niet aan te beginnen. Maar met de opkomst van mindfulness, die als een neutrale techniek wordt gepresenteerd, mag meditatie zich in een groeiende belangstelling verheugen. Zeker ook omdat mensen aangeven er veel baat bij te hebben. Daar komt bij dat er tegenwoordig veel onderzoek wordt gedaan en positieve effecten naar voren komen. Maar wat is mediteren?

Mediteren is het aanwenden van een bepaalde techniek. Je beoefent zen-meditatie, mantrameditatie, tekstmeditatie of stilte-meditatie. Dat zijn vormen, en je kunt een vorm kiezen die bij je past. En oppervlakkig bezien is het ook een kwestie van een voor jou passende techniek. Maar de werkelijke betekenis van meditatie ligt dieper.

Mediteren heeft tot doel ruimte te geven aan de natuurlijke staat van de geest. In essentie is die rustig, helder, kalm en open. Bij die natuurlijke staat horen allemaal mooie eigenschappen zoals mededogen, begrip, geduld, vriendelijkheid en tevredenheid. Meditatie maakt het mogelijk deze boeddhanatuur te herkennen en er ruimte voor te maken. Zo simpel is het. Maar ook weer niet want er is ook iets wat het lastig maakt: we leven doorgaans niet permanent, 24/7 vanuit dit heldere gewaarzijn. Er zijn allerlei bedreigingen. Je kunt verstrikt raken in je emoties als je bijvoorbeeld angstig, wanhopig of boos bent. Je kunt je identificeren met je gedachten of gehecht zijn aan materieel bezit en daarvan afhankelijk zijn. Steeds is het een bedreiging van je geest die de natuurlijke staat ervan verduistert en de neiging heeft listig te zijn en jou te manipuleren en daarmee verhindert dat de natuurlijke staat van je geest transparant aanwezig is.

En dat is een reden om te gaan mediteren. Natuurlijk doen we dat vanwege de vele voordelen voor je lichamelijke en geestelijke gezondheid, maar ook om in contact te zijn met die natuurlijke staat van je geest en te delen in de mooie eigenschappen die daarbij horen. Via je meditaties kun je je bewust worden van je heldere geest en deze de ruimte geven. Je oefent erin niet langer gehecht te zijn aan alle gedachten die je afleiden en emoties die je klem zetten. Met behulp van de adem leer je waarnemer te worden van je gedachten en gevoelens. Niet door ze te onderdrukken of ertegen te vechten, maar gewoon door op te merken dat je gedachten hebt. Door waarnemer te worden, laat je je gedachten en gevoelens, die als een deken je natuurlijke staat van zijn bedekken, los, en krijgt je heldere geest alle ruimte. Om ruimte te geven aan je natuurlijke geest hoef je overigens niet noodzakelijk te mediteren. Je kunt je ook afvragen wat jij in je leven kunt doen om je geest alle ruimte en vrijheid te geven. Misschien ontdek je dat niets doen of naar het getjilp van vogels luisteren ook kan helpen.

Van mediteren is wel bekend dat het een positief effect heeft op onze lichamelijke en geestelijke gezondheid; het wekt een gevoel van welzijn. Die effecten worden tegenwoordig ook veel onderzocht. Onderzoek naar meditatie is bepaald hip. Zo verandert langdurig mediteren  je hersenen en daarmee je leven. MRI-scans laten zien dat mensen die meer dan tienduizend uren mediteren een grote mate van positieve emoties ervaren. Deze bevinden zich in de linker prefrontale cortex van de hersenen en worden doorgaans geassocieerd met geluk. De rechterzijde van de prefrontale cortex, waar negatieve gedachten omgaan, wordt onderdrukt. Kennelijk is de geest beïnvloedbaar en wendbaar en kan ons leven worden getransformeerd in de richting van een leven met meer aandacht en geluk.

En dat is wat mensen aanspreekt. In een wereld waarin we worden overspoeld door veel prikkels en waar hoge eisen worden gesteld, stellen we ons de vraag, wat écht van waarde is, wat aandacht verdient en ons gelukkig maakt. Meditatie helpt aandachtig, rustig, mild en open aanwezig te zijn. Dat zijn mooie kwaliteiten die je leven anders maken omdat er ruimte wordt gemaakt voor je natuurlijke, kalme en vreugdevolle geest.