Mediteren is in je lijf zakken

Over meditatie bestaan veel opvattingen. Sommigen denken dat je zo stil mogelijk moet zitten en dat dit een voorwaarde is om je geest kalm en helder te laten worden.

Die opvatting kwam ik afgelopen week tegen toen ik in klooster Huissen een zomerretraite gaf, een retraite waar deelnemers volop de gelegenheid kregen kennis te maken met verschillende meditatievormen. Maar je hoeft niet noodzakelijk stil te zitten. Er zijn ook actieve meditaties. Deze zijn in de jaren zeventig van de vorige eeuw door Osho in het Westen geïntroduceerd, speciaal voor de onrustige hedendaagse westerse mens. Bij een actieve meditatie kom je in beweging, waardoor je lichaam zich kan uiten en ontladen. Daarna word je innerlijk rustig en stil. Zo kun je, na beweging tot ontspanning komen en dieper tot je eigen wezen doordringen.

Een niet actieve of stille meditatie draagt het risico in zich dat mediteren een mentale aangelegenheid wordt. Als je rustig zit, kan het in je hoofd toch behoorlijk druk zijn, ook al gebruik je misschien een mantra of je adem. Je kunt in je denken verstrikt raken; je kunt zelfs uit je lichaam gaan.

Meditatie beoogt transformatie. Een drukke geest kan veranderen in een rustige geest en een warrige geest in een heldere. En een gestrest iemand kan veranderen in een ontspannen persoon. Deze transformatieve processen vinden niet zozeer in het hoofd plaats als een verandering van mentale beelden, maar vooral in het lichaam. Transformatie vraagt altijd om incarnatie en je lichaam speelt dus een grote rol bij het mediteren. Veranderingen gaan in en via het lijf.

Zo is er de latifa meditatie, die wil bevestigen wat zich in jou leven wil meedelen. Centraal staan werkwoorden als hopen, vertrouwen, loslaten en liefhebben. Deze zijn verbonden met plaatsen in je lijf. In de meditatie passeren die woorden de revue en leg je je handen op bepaalde plaatsen waardoor lichaam en geest met elkaar verbonden worden. Als het werkwoord liefhebben aan de orde is, leg je je hand op je hartcentrum. Een nog duidelijker voorbeeld van een meditatie waarbij je je lijf gebruikt, is meditatief dansen. Het is de kunst om al bewegend, toch gecentreerd te blijven en vanbinnen rustig. Net als een tornado, is er aan de buitenkant werveling en dynamiek en in het oog van de orkaan is het kalm.

Mediteren helpt aandachtig en helder aanwezig te zijn en een kalme geest te ontwikkelen. Dat vraagt om medewerking van je lichaam, om te kunnen zakken in je lijf. De meditatieve zorg voor je ziel houdt ook de zorg in voor het lichaam. Anders gezegd: spirituele ontwikkeling sluit de aandacht voor het lichaam in zodat spiritualiteit in het lichaam wordt verankerd en niet langer ijl is of slechts uit mentale concepten bestaat.