Al een paar dagen zie ik rond de avondschemering een koolmeesje in een nestkastje in onze tuin verdwijnen. Het lijkt er niet op dat hij een nestje bouwt maar het hokje gebruikt om te overnachten. Opmerkelijk is dat het vogeltje dagelijks op een vaste tijd, om tien voor zeven, naar binnen vliegt. Hebben vogels een vast ritme? En hoe zit het met mensen? Kennelijk zijn ritmes niet meer vanzelfsprekend en zijn persoonlijke en collectieve ritmes verdampt, zegt filosofe Marli Huijer in haar boek Ritme, op zoek naar een terugkerende tijd. Is er nog tijd om drie keer per dag samen te eten? Wordt er rond de klok van tien uur ’s morgens en drie uur ’s middags nog een gezamenlijke koffie- of theepauze benut? Wie begint de dag met een bezinnend of verstillend moment? Wie sluit de dag af met een ritueel? Blijft je werk onaangeroerd in het weekeinde? We zijn ritmes kwijtgeraakt terwijl het leven vol zit met ritmes: de ademhaling, het hartritme, de afwisseling van dag en nacht en de seizoenen zijn daar voorbeelden van. Het zijn ritmes van zich openen en sluiten, van waken en slapen, van de aandacht beurtelings naar binnen richten en naar buiten keren.
We zijn ritmes kwijtgeraakt terwijl het leven vol zit met ritmes.
Ritme is een ononderbroken voortgaande beweging die te vergelijken is met het aan- en terugrollen van de golven, een beweging die geen begin en geen einde heeft. Ook de ademhaling is ritmisch. Het gebeurt in een vloeiende beweging van in- en uitademen. Inademen kun je zien als leven ontvangen, uitademen is leven geven en loslaten. Je kunt je laten dragen door je ademhaling, zoals je je kunt laten dragen door de golven van de zee. Ach, het leven is één groot ritme dat zich beweegt tussen de eerste inademing van het nieuwgeboren kind en de stervende die zijn laatste adem uitblaast.
Ik was in een klooster om een retraite te geven. Deelnemers zochten er naar rust en ritme. En ritme is volop te vinden in het klooster. Op vaste tijden zijn er getijdengebeden, meditaties en maaltijden. Het zingen van psalmen door de kloosterlingen is een ritmisch, vloeiend gebeuren dat gevoed wordt door de adem. Door te zingen krijgt hun ziel ademruimte. Gasten in kloosters vinden het fijn om mee te deinen op het kloosterritme, alsof het ze draagt en helpt om rust te vinden. Dat zal volgende week vast anders zijn als de klok wordt verzet en de zomertijd ingaat wat velen als een stoorzender ervaren die het ritme verstoort en voor onrust zorgt.