De twee minuten stilte tijdens de dodenherdenking zouden nog spannend kunnen worden, werd gezegd. De aanloop naar de herdenkingsceremonie was omgeven door onrust en angst voor verstoring. De herdenking zou gebruikt kunnen gaan worden als een protest tegen de door Israël veroorzaakte doden in de Gazastrook. Dat zou haaks staan op het officiële doel van de nationale herdenking: ‘het herdenken van mensen die in het Koninkrijk der Nederlanden of waar ook ter wereld zijn omgekomen of vermoord sinds de Tweede Wereldoorlog’. Ja, stilte is kwetsbaar en kan zomaar worden verstoord en een betoging zou bovendien haaks staan op de bezinnende aard van dit jaarlijkse ritueel.
Stilte is niet vanzelfsprekend. We zijn er niet mee vertrouwd en kennen nauwelijks een cultuur van stilte. Mensen zijn doorgaans naar buiten gericht. Het is al heel wat dat we één keer per jaar twee minuten stil zijn. Maar als stilte langer duurt gaan we ons ongemakkelijk voelen. Anderzijds hechten we massaal aan die twee minuten en gaan we naar een herdenkingsbijeenkomst of kijken naar de tv. Opvallend is dat ook jongeren deze herdenking belangrijk vinden en daarmee delen in de troostende, helende en verzoenende kracht van dat ritueel. Die kan vooral worden gevoeld in die twee minuten stilte. Die verbinden ons met al het leed, de miserie en angst van mensen, nu en gisteren, hier en daar. In de stilte worden schotten opgeheven en wordt de hokjesgeest overstegen. Stilte verbindt ons met een andere dimensie van ons bestaan, waar al onze beperktheden en leed worden overstegen.
Stilte verbindt ons met een andere dimensie van ons bestaan, waar al onze beperktheden en leed worden overstegen.
Op 4 mei denk ik aan de evacuatie van mijn moeder in oorlogstijd, het onderduiken van mijn vader, hoe ze daaronder geleden hebben en hoe die ervaringen nog vele jaren later in ons gezin doorwerkten en de sfeer konden bepalen. Stilte brengt me terug naar de verhalen uit die tijd, de verhalen van mijn familie en de ervaringen van zoveel andere mensen. Ik denk aan gesneuvelden in de Tweede Wereldoorlog, maar ook aan slachtoffers tijdens vredesoperaties daarna. Stilte heft die schotten op. Stilte en reflectie op een ongerijmde maar reële werkelijkheid bieden een bedding van troost voor alle pijn en eerbied voor de overledenen. Is het daarom niet krachtiger om op 4 mei in plaats van te protesteren te delen in het ritueel van stilte en reflectie die een dankbare basis vormt voor de beleving van verbondenheid, verdriet, troost en hoop?
