Werkdruk is al enige tijd een groot maatschappelijk probleem en sinds kort voegen de media daaraan toe dat ook pesterijen op het werk nogal omvangrijk zijn. Maar liefst een half miljoen werknemers in ons land zouden slachtoffer daarvan zijn.
Pesten en werkdruk staan op gespannen voet met het ideaal van gezonde arbeidsverhoudingen, het tast ook de waardigheid aan van de mensen die het overkomt en verpest het plezier in je werk. Maar dat is niet het enige. Het zorgt ook voor psychische problemen, vooral stress. Stress wordt steeds meer gezien als een volksziekte.
Wat is stress? Stress is spanning. Je hebt altijd een beetje spanning nodig om goed te kunnen functioneren. Denk maar aan een sollicitatiegesprek of een belangrijke sportwedstrijd. Deze spanning zorgt er namelijk voor dat je lichaam klaar is voor een nuttige actie en zal ervoor zorgen dat je scherpt blijft.
Maar er is ook een ander soort stress, een die schadelijk is. Deze ontstaat bijvoorbeeld als je als werknemer meer werk moet verzetten dan mogelijk is of als je regelmatig gepest wordt. Af en toe deze druk voelen is prima, maar op den duur zul je dit niet langer aankunnen en zal je gezondheid hieronder gaan lijden.
Van oudsher is de functie van stress erin gelegen je overlevingskans te vergroten. Bij stress maakt je lichaam zich klaar om te vechten of te vluchten. Wanneer er plotseling een leeuw uit de bosjes springt, moet je snel handelen. Als je het beest denkt aan te kunnen, bind je er de strijd mee aan. Zo niet, dan ren je voor je leven. Stress brengt je lichaam in staat van paraatheid. Je hersenen geven een signaal af waardoor je lichaam het hormoon adrenaline maakt. Dit wordt ook wel het vlucht- of vechthormoon genoemd. Het is een stressrespons.
Als de stress van korte duur is, krijgt je lichaam de tijd om zich te herstellen. Maar als die spanning blijft aanhouden en het lichaam zich niet kan herstellen, is er sprake van ongezonde stress. Als je die gedurende langere tijd ervaart zul je merken dat je minder energie hebt en verminderde weerstand. Je kunt dan een burn-out krijgen. Stress wordt dus gevaarlijk wanneer je het langere tijd achter elkaar ervaart en heeft een directe invloed op je immuunsysteem. Er ontstaat dan een continue toestand van gespannenheid. Je lichaam blijft hierdoor voor langere tijd in een noodtoestand. Het gevolg is dat stress zelf allerlei ongemakken en ziekten gaat veroorzaken, zoals onregelmatige eet- en drinkgewoonten, maagzweren, hoge bloeddruk, hoog cholesterol of hart- en vaatziekten. Rust geeft de anti-stress reactie in het lichaam weer de kans om de leiding over te nemen. Maar gedwongen rust en lang ziekteverlof kunnen ook weer een bron zijn van spanningen. En medicijnen zoals tranquilizers en slaaptabletten brengen ook al geen fundamentele oplossing.
Wat te doen? Je kunt een verschil ervaren tussen de eisen die de omgeving stelt enerzijds en de mogelijkheden die je zelf hebt om aan die eisen te voldoen anderzijds. Je krijgt stress als je je niet kunt aanpassen aan een bepaalde situatie. En daar heeft iedereen van tijd tot tijd mee te maken. Maar dit is een cruciaal punt. Het gaat over jouw verhouding tot je omgeving, en dit is een belangrijke sleutel.
Want in onze samenleving zijn er geen wilde dieren meer die jouw leven bedreigen. We zitten op een andere tijdstip in de evolutie. De vraag hoe te overleven zou je vaarwel kunnen zeggen en transformeren in de vraag hoe je ten volle kunt leven. Een stressrespons is veel minder vaak nodig dan je denkt en je kunt misschien minder in gevecht zijn met je omgeving. Je verlegt je accent. Niet langer is je omgeving de norm, maar jijzelf. Je oriënteert je niet langer op de eisen die de omgeving stelt, maar je leeft en werkt vanuit je eigen kracht, je eigen centrum. Je leeft niet meer van buiten naar binnen, maar van binnen naar buiten. Je bent niet langer bezig met de vraag hoe te overleven, maar hoe je het leven in zijn volheid kunt leven.
Als je van buiten naar binnen leeft laat jij je bepalen door wat anderen van je eisen. Als je echter van binnen naar buiten leeft, heb je een innerlijk oriëntatiepunt gevonden en ga je daardoor niet langer gebukt onder de eisen en verwachtingen van anderen. Voortaan leef je vanuit je centrum, je dragende midden.
Hoe kun je van binnen naar buiten leven? Wat kun je doen om stress te reduceren? Dat kan van alles zijn. Allerlei cursussen, websites en boeken komen met het bekende rijtje van suggesties: bewaak je grenzen, leef en eet gezond, beweeg, denk positief, neem voldoende rust, beoefen yoga en meditatie, verblijf in de natuur, kijk met mildheid naar jezelf. Waar het steeds om gaat is dat je het antwoord in jezelf zoekt en dat je daarbij je activerende modus uitschakelt en je rustgevende respons inschakelt, dit is een toestand waarin je lichaam en geest in diepe rust kunnen verkeren.
Een bekende manier van rustgevende presentie is meditatie. Dat zorgt voor rust die dieper is dan slaap. Mediteren helpt beslist en zorgt voor een gezondere lichaam en een gezondere geest. Allerlei onderzoek is daarnaar gedaan. Je wordt bijvoorbeeld rustiger, je angst zal afnemen, je kunt je beter concentreren en je wordt gelukkiger.
Je kunt je oriëntatie op overleven loslaten en gaan leven. Je kunt ontdekken dat je niet meer dagelijks hoeft te vechten en te vluchten. Meditatie helpt je om bedreigingen van buiten te leren relativeren, daarmee niet samen te vallen, waarnemer te worden.
Mediteren helpt ook in je centrum te komen. Dat is een belangrijke betekenis van meditatie immers: naar het midden bewogen worden. Zo kun je ontdekken wat de hoogte, breedte en diepte van het leven is. het zal je helpen van binnen naar buiten te gaan leven. Het zal je helpen natuurlijk, spontaan en gemakkelijk te gaan leven.
