Nu de donkere dagen van het jaar echt zijn aangebroken, zie je misschien verlangend uit naar de periode dat de dagen weer langer worden en het licht terugkeert in de stellige overtuiging dat het sombere stemmingen kan verdrijven en het leven lichter maakt. Maar ook duisternis heeft verrassende, helende kwaliteiten en is rustgevend en zuiverend.
Dat duisternis niet negatief hoeft te zijn, is al eeuwen bekend in de kloosters. Kloosterlingen oefenen dagelijks zich te leren verzoenen met de duisternis. Het eerste gebedsmoment van de dag in de christelijke kloosters wordt de metten genoemd. Dit woord is afgeleid van het Latijnse woord matutinum, ochtend. De metten worden (zeer) vroeg in de ochtend gebeden, meestal is de zon nog niet op. Het existentiële thema van de metten is: vertrouwd raken met de duisternis. Een mooie gelegenheid om vertrouwd te raken met de duisternis is de nacht of de vroege ochtend. ’s Nachts kunnen we worden gestoord door nachtmerries of angsten. Kwellende zorgen en nachtelijk gepieker over levensvragen of twijfel over triviale zaken kan ons uit de slaap houden. Tijdens de metten peilen monniken dagelijks hun verhouding tot de duisternis. Ze vragen God licht te laten schijnen op de duistere kanten zoals zorgen, twijfels en angsten. Ze doen dit vanuit het vertrouwen dat het licht de duisternis verdrijft. Die zekerheid geeft hoop, dat het weer licht gaat worden en het licht gaat schijnen in de duisternis.
Doorgaans zijn we meer vertrouwd met licht dan met duisternis. We weten ons ook bijna altijd omringd door licht. We leven in een verlichte wereld. In onze bewoonde wereld zijn altijd wel lichtbronnen om ons heen. En het woord duisternis heeft bepaald een negatieve klank. Het wordt geassocieerd met eenzaamheid, depressie, een zwaarmoedig gevoel of het ontbreken van perspectief. We zijn er bang voor geworden en hebben ons ervan afgewend. Maar duisternis kan ook een positieve betekenis hebben.
We hebben het dan over de natuurlijke duisternis, die is neutraal en heeft niet de morele connotatie van depressie, angst of eenzaamheid. Het is de duisternis zoals de Essenen die kenden of Shiva die onderwees. Ga maar een poos naar een afgelegen dorp waar geen elektriciteit is, waar geen lampen zijn, geen kunstmatig licht. Of verblijf hoog in de bergen. Daar kun je pure duisternis ervaren, dus geen vervuilde duisternis, en die is niet beangstigend.
In je meditaties kun je die zuivere duisternis in jezelf toelaten. Als je deze in jezelf leert mee te dragen, word je lichaam kalm en koel en het resultaat is dat je je ontspannen voelt, diep ontspannen. Dat is een verrassende meditatieve ervaring omdat we juist gewend zijn licht op te zoeken. Voor deze meditatie is het wel nodig dat je neutraal denkt over duisternis. Duisternis is duisternis en heeft verder niet de connotatie van depressie, problemen of zorgen. Duisternis kalmeert en geeft rust. De duisternismeditatie is rustgevend, zuiverend, louterend. Als je je voorstelt dat je met duisternis bent gevuld zul je je ontspannen en kalm voelen. Duisternis absorbeert je schaduwkanten zelfs. Het helpt je om te ont-laden door negativiteit en onzuiverheid te verzamelen en ook weer los te laten.
De helende kwaliteiten van licht zijn genoegzaam bekend, maar verrassend genoeg heeft zuivere duisternis ook helende kwaliteiten. In hun nachtelijke meditatiemoment oefenen de monniken dagelijks zich te verzoenen met het duister en vragen ze het licht te laten schijnen of geboren te laten worden in de duisternis. Voor kloosterlingen is het iedere ochtend Kerstmis.
Wie duisternis achter zich wil laten en meer licht in zijn leven wil toelaten, kan deelnemen aan de retraitedag ‘Groeien naar het licht’ op 23 januari 2016 in klooster Huissen.
