In 1926 voerde autofabrikant Henry Ford (1863-1947) als eerste de vijfdaagse werkweek in. Hij werd destijds voor gek verklaard, maar even later nageaapt. Ford had ontdekt dat zijn werknemers productiever werden door een kortere werkweek. Ook de econoom Keynes (1883-1946) zag een zonnige toekomst. Hij dacht dat de opkomst en ontwikkeling van de robotica enorme efficiencywinst mogelijk zou maken en voorspelde dat we rond het jaar 2030 in overvloed zouden leven. We zouden nog maar vijftien uur per week hoeven te werken. De vrije tijd zou dan mooi gevuld kunnen worden met kunst en cultuur.
De voorspelling die Keynes zo’n kleine eeuw geleden deed, zal niet uitkomen. We werken nog steeds hard, maken lange werkdagen en vinden werkweken van vijftig tot zestig uur normaal. We leven in een prestatiemaatschappij en ons werkethos is erg hoog, zegt ook David Spencer, hoogleraar economie aan de universiteit van Leeds. Wie meer dan 55 uur per week werkt loopt een gezondheidsrisico en heeft te weinig tijd om te ontspannen. Alsof de norm van hard werken in ons DNA is gaan zitten, omdat die ons eeuwenlang is voorgehouden. Dat heeft ook weer consequenties voor de waardering van vrije tijd – die is niet zo groot.
Weliswaar erkennen we de behoefte aan ontspanning en vrije tijd, maar dat geldt slechts tot op zekere hoogte. Te vaak luieren en te veel vakanties zijn geen algemeen geaccepteerde waarden. En dat terwijl we lijden aan ons werk. Steeds vaker hoor je dat mensen de werkdruk niet aankunnen, in een burn-out terecht komen, depressief zijn of een algemeen gevoel van zinloosheid ervaren. Dat zijn signalen die vragen om de balans beter te bewaren tussen werken en rusten. Dan komt er meer ademruimte en kan de zielsaccu worden opgeladen.
Nu het leven complexer wordt en mensen gestrester raken, wordt de vraag urgent wat zinvol werk is, hoeveel tijd dat vergt en welk soort vrije tijd heilzaam is. De oude ideeën van Keynes over efficiencywinst door automatisering met een kortere werkweek en meer vrije tijd als resultaat prikkelen in onze moderne tijd meer dan ooit.