Wat is spiritualiteit?

Vanaf het einde van de vorige eeuw is de belangstelling voor spiritualiteit gegroeid. Er wordt wel beweerd dat we in een spirituele tijd leven die de manifestatie is van een nieuw bewustzijn en een nieuw levensgevoel. Maar wat is spiritualiteit?

De afgelopen decennia rezen spirituele centra als paddenstoelen uit de grond. Er verschenen en verschijnen veel boeken over spiritualiteit en bewustzijn en deze onderwerpen komen in de media ook vaak aan bod. Er is veel belangstelling voor meditatie, yoga en mindfulness. In managementkringen is er veel aandacht voor bezieling en inspiratie in leiderschap. Allemaal voorbeelden van de aandacht voor spiritualiteit, maar wat is spiritualiteit?

Spiritualiteit wordt geassocieerd met een geestelijk bestaan en het wordt vaak vertaald met ‘geest’. De grondbetekenis is echter adem of wind. Iemand die ademhaalt, leeft en is bezield waardoor het leven in hem of haar kan stromen. Het zelfstandig naamwoord ‘spiritualiteit’ is overigens lang door de kerk gemonopoliseerd en het verwees dan naar een leven afgezonderd van de wereld waarin men zich innerlijk laat bewegen door de Geest. In de afgelopen decennia maakte het woord een come back en leek nu te worden geannexeerd door bewegingen als new age. Spiritualiteit werd binnen die stroming ook in verband gebracht met een geestelijk leven, maar dat niet alleen omdat het vooral ook een verwijzing is naar een aards leven en ruimte maakt voor de opvatting dat spiritualiteit altijd een weg is, een weg van verandering.

Het beeld van de weg is mooi en treffend. De weg is een beeld dat verwijst naar de mogelijkheid voor mensen om gaandeweg te groeien en tot inzicht en verlichting te komen. Die weg houdt ook weer een zoektocht in. Hoe kun je je angst afwerpen en een leven in vreugde leiden? En hoe kun je pijn veranderen in geluk? De spirituele weg is dus een zoektocht die uitmondt in een doortocht met een oversteek die een beslissende ommekeer inhoudt.

In de legende van Christoffel wordt de oversteek van Christoffel met het Christuskind, het Lichtkind op zijn schouder, van de ene rivieroever naar de andere beschreven. Deze oversteek symboliseert de overgang van een oude naar een nieuwe situatie. Ze verwijst naar een fundamentele verandering, die de mens ondergaat: een transformatie van angst naar liefde, van pijn naar geluk, van verdriet naar vreugde, van zelfontkenning naar zelfliefde, van commentaar naar compassie, van beknelling naar bevrijding.

De spirituele weg is er een van verandering. Niet de omstandigheden veranderen, maar jij verandert, door af te dalen in je eigen realiteit en te ervaren wat er is. Je ontdekt je emoties, je pijn, je onmacht, je verlangen, je lichaam. Je komt in aanraking met je eigen menselijkheid. De spirituele weg loopt met andere woorden dwars door je schaduwkanten, je zwakke plekken, je hartstochten en pijn. Spiritualiteit wordt vaak geassocieerd met een geestelijk (verheven) leven. Maar je kunt beter zeggen dat het naar een humaan leven verwijst. De spirituele weg is daarmee een door en door menselijke weg waarop we ons leren te verhouden tot onze eigen beelden, oordelen en gevoelens. Deze weg veronderstelt het aarde-element omdat het de ervaring van de dagelijkse realiteit, van gevoelens, van pijn en van ons lichaam insluit.

Een voorwaarde is wel dat je bereid bent te veranderen. Vaak geven mensen aan dat ze wel verandering willen. Ze bedoelen echter dat de omstandigheden moeten veranderen of dat anderen geacht worden te veranderen. Veel mensen en organisaties durven niet te veranderen of vinden dat zelfs eng. Ga maar na als je van baan wilt veranderen, dan zul je zekerheden en veiligheid los gaan laten. En dat vraagt om een basis in jezelf, een veilig gevoel en een stevige verbinding met de grond. Dan kun je op een geaarde manier je spirituele pad volgen en kun je zelfs enthousiast worden en het leuk vinden om te veranderen. Het resultaat mag er immers zijn. Want wie net als Christoffel zijn doortocht tot een goed einde brengt, wordt in een nieuwe levensfase ingewijd, waarin het gemis wordt opgeheven en je thuis komt bij jezelf.