Ik was in Roermond, de stad waar ik geboren en getogen ben en ging terug in de tijd, a trip down memory lane. Er was veel herkenning, maar er was ook veel veranderd. Waar vroeger mijn lagere school stond, zijn nu appartementen. En een kerk had een metamorfose ondergaan tot gezondheidscentrum. Achter al die gedaanteveranderingen tekende zich een bepaald patroon af: ik werd naar het verleden gezogen, alsof het verleden bezit van mij nam, dat voelde onwerkelijk, zwaar ook, omdat er in dat verleden veel ballast zat.
Soms is het wel goed en helpend om je onder te dompelen in het verleden, vooral als je ouder wordt, las ik vorige week. Ellen Langer, een bekende hoogleraar psychologie aan de universiteit van Harvard deed veertig jaar geleden een opvallend experiment. Ze creëerde voor ouderen een omgeving van vroeger met meubels die toen gebruikt werden, en met kleding, muziek en tijdschriften uit die tijd. Haar onderzoek liet zien dat deze interventie het verouderingsproces remde. Proefpersonen hadden een hogere score op een intelligentietest en een verbeterd gezichtsvermogen en objectieve waarnemers vonden dat de mensen er jonger uit gingen zien.
Je kracht zit in het hier en nu, niet in het verleden.
Als dat verouderingsproces nog niet aan de orde is, hoef je niet langer stil te staan bij het – vaak – belaste verleden is de moraal van een oude Griekse mythe over Orpheus. Zijn vrouw Eurydice sterft aan een slangenbeet. De diepbedroefde Orpheus gaat naar haar op zoek in de onderwereld. Hij krijgt toestemming haar mee terug te nemen naar het rijk van de levenden onder de voorwaarde dat hij tijdens de terugtocht niet mag omkijken of zij hem volgt. Dat doet hij toch. Tijdens de terugtocht hoort hij geen voetstappen meer achter zich en gaat twijfelen of zij hem nog volgt. Hij kijkt om en dan raakt hij haar voorgoed kwijt.
Als het niet nodig is, kijk dan niet om, het kan je fataal worden zoals uit de mythe van Orpheus blijkt. Het wil zeggen dat je uit je kracht wordt getrokken. Als je daarentegen in het hier en nu leeft, kun je voelen wat er is, merken wat je kracht is en die gebruiken om je pad te bewandelen en te handelen. Je kracht zit in het hier en nu, niet in het verleden. Vroeger is voorbij.
