Associaties met Kerstmis zijn positief als je denkt aan het ons voorgeschotelde ideaalbeeld van een feest van licht en vrede met een witte kerst, een plechtige nachtmis, gezellig eten en spannende films als ingrediënten. Er zijn ook minder mooie associaties. Kerststress neemt bezit van ons en we ervaren familiebezoekjes als een verplichting. Het moet gezellig en vredig zijn, maar dat is het vaak niet. Er is spanning, er is druk.
Die ervaar je al als je boodschappen gaat doen in een veel te drukke supermarkt, waar de boodschappen de afgelopen tijd peperduur zijn geworden. Het met elkaar ‘gezellig’ aan de kerstdis zitten met een te grote hoeveelheid eten kan ook spannend zijn. Er zijn gasten die geroemd willen worden vanwege hun zojuist aangeschafte dure, feestelijke kleding. Een van de gasten vraagt veel aandacht met zijn stoere verhalen. En dan heb je tot overmaat van ramp ook nog de dronken familieleden en de flauwe grappen die worden gemaakt als een misplaatste poging om een ervaren leegte te vullen.
Kerstmis is een echo van ons utopische verlangen naar vrede en een vervuld leven.
Misschien is dit beeld wel erg karikaturaal en is Kerstmis voor velen niet bepaald ongemakkelijk of vervreemdend, maar een echo van ons utopische verlangen naar vrede en een vervuld leven. Maar het kan ook zomaar zijn dat de jaarlijks terugkerende werkelijkheid van Kerstmis anders is dan het ideaal suggereert en legt het eenzaamheid, vervreemding en leegte bloot: het is niet vervullend, er is veel kitsch en klatergoud. Terwijl het verlangen er wel is om een verbindend kerstfeest te vieren. Dat zit onder het niveau van klatergoud en kitsch. Vervulling is ten diepste niet te vinden in de kerstdis of de ego bevestigende verhalen die worden verteld over hoe goed iemand is of welke geweldige vakantie hij of zij heeft gehad. Dat is allemaal buiten ons en daar is vervulling niet te vinden.
Als Kerstmis betekent dat er vrede op aarde is, zoals ons wordt verteld, is dat wel een groot en onbereikbaar ideaal. Het is al een hele klus als we in contact kunnen komen met de vrede in onszelf, in ons binnenste. Dus niet buiten ons. Vrede in ons binnenste is van alle ego ontdaan. Het is de vrede van ons hart, onze compassie, er zomaar mogen zijn. Vrede op aarde begint als een zaadje in onszelf dat kan ontkiemen. Vrede woont in ons, ook al kan die zich verstoppen. De vraag is of we vervulling en vrede kunnen vinden in onszelf en wat we daarvoor kunnen doen. Dat is een mooie vraag voor het kerstdiner.