Zeewater klotst door een geul. Je hoort het geluid van zeehonden en het druppelen van smeltend ijs. Je ziet een pasgeboren lammetje en er klinkt een kerkklok. Een impressie uit Silence of the Tides, de nieuwe documentaire van Pieter-Rim de Kroon over het waddengebied. In de documentaire valt geen voice-over te beluisteren, er wordt niet gesproken en er is geen muziek. Een kale documentaire zonder commentaar of duiding. Je ziet de wadden zoals ze zijn, de geluiden zoals je ze hoort. Beeld en geluid vertellen het verhaal en maken interpretatie overbodig.
Dat is bijzonder. Want mensen doen niets liever dan de hele dag duiden en oordelen. De documentaire laat zien wat er gebeurt als je dat achterwege laat. Water is water. Als je gaat interpreteren of kwalificeren is water een goede dorstlesser of een ideaal middel om een brand te blussen. Die duidingen gaan verder dan de simpele waarneming dat water gewoon water is. Onze geest heeft de neiging om te duiden en overal etiketten op te plakken. Onze mind kan de werkelijkheid niet met rust laten en kan zelfs agressief worden door hard te oordelen en gedrag van anderen negatief te kwalificeren. Poetin is op dit moment het meest duidelijke en extreme voorbeeld van een agressieve mind met oorlogszuchtig gedachten die een oorlog tot gevolg hebben.
Onze geest duidt, interpreteert en oordeelt voortdurend.
Onze geest duidt, interpreteert en oordeelt voortdurend. Het tegenovergestelde is te kijken zonder oordeel en te zien wat er is. Dat is wat vipassana onderwijst. Vipassana is de oudste vorm van boeddhistische meditatie en de eigentijdse voortzetting daarvan heet mindfulness. Vipassana betekent ‘de dingen zien zoals ze werkelijk zijn’. Vipassana is ook een proces van zelfobservatie met als doel de geest tot in de diepste lagen te zuiveren van negativiteit zoals woede, haat, hebzucht en angst. Naarmate de invloed van de onzuiverheden zwakker wordt, komt er meer ruimte voor positieve eigenschappen als liefde, mededogen en vreugde en komen die eigenschappen meer tot ontwikkeling. Dat gebeurt onder meer door het leren waarnemen en je bewust te worden van je lichaam, gedachten, ademhaling en emoties.
Silence of the Tides is een hulpmiddel in oordeelloosheid, een oefening in vipassana-meditatie. De documentaire is welhaast meditatief wat verklaard wordt door de fascinatie van de maker voor het ritme van de getijden: eb en vloed heeft hij willen filmen als een ademhaling. Het ritme van de ademhaling kan helpen onze oordelen tot zwijgen te brengen en stilte achter de ademhaling te ervaren.
