Er is een groeiend lerarentekort. Ramingen laten zien dat in 2020 het lerarentekort zal zijn opgelopen tot vierduizend leerkrachten. Voor sommige groepen in het basisonderwijs is er nu al geen leraar beschikbaar. Basisscholen blijken bovendien extra kwetsbaar bij een griepgolf en ook het hoge ziekteverzuim geeft extra druk. Vaak worden leerlingen naar huis gestuurd. Een vierdaagse schoolweek kan een oplossing zijn, maar ouders schrikken daarvan omdat zij een werkritme hebben dat geënt is op vijf dagen school; zie de kinderopvang maar te regelen.
De protesterende middelbare scholieren gaven afgelopen donderdag niet alleen het klimaatdebat een belangrijke impuls. Omdat ze een lesdag mistte, had hun actie invloed op de discussie over de vierdaagse schoolweek. Een lesdag minder betekent kennelijk niet dat je prestaties eronder lijden. Uit recent Amerikaans onderzoek blijkt dat basisschoolleerlingen juist beter presteren bij een vierdaagse schoolweek. Deze tendens zie je ook in het voortgezet onderwijs. Vijftienjarige leerlingen die het minste aantal uren naar school gaan, scoren het beste in internationaal Pisa-onderzoek. Met 1000 uur onderwijs staat Nederland op plaats 15. Met 808 uur staat Finland op de eerste plaats. Van de Finnen is overigens al langer bekend dat ze het goed doen. Behalve het relatief geringe aantal uren, speelt ook mee dat de leraren universitair geschoold zijn en dat de kinderen consequent (buiten) spelen in de pauzes.
Een lesdag minder betekent niet dat je prestaties eronder lijden
De waarde van pauzes is ook bekend in de Verenigde Staten op scholen met een Quiet Time Program. Twee keer per dag is er op die scholen een pauze van vijftien minuten. Leerlingen kunnen dan mediteren of ervoor kiezen een waardevolle educatieve activiteit in stilte uit te voeren – lezen bijvoorbeeld. Deze schoolbrede Quiet Time periode stelt leerlingen in staat hun geest en lichaam tot rust te brengen en hen opnieuw te motiveren om te leren. Ook in Nederland mag mindfulness en meditatie op school zich verheugen in een groeiende belangstelling. Er zijn docenten die mindfulness beoefenen door aan het begin van een les vijf minuten aandacht van hun leerlingen vragen voor ademhalingsoefeningen of een korte, geleide meditatie. Overigens zijn leerlingen niet verplicht mee te doen, ze mogen ook kiezen voor een andere activiteit, bijvoorbeeld lezen in stilte. De praktijk is dat je ogenschijnlijk vijf minuten effectieve lestijd verliest, maar je wint aan concentratie en motivatie. Naast deze variant van inbedding in het schoolprogramma, zijn er ook scholen waar het na schooltijd, op basis van vrijwilligheid, wordt aangeboden.
Minder lesuren en meer pauzes bevordert de concentratie en motivatie. Minder is meer. Je hoeft niet voor honderd of tweehonderd procent je best te doen. Zeventig procent is genoeg. De andere dertig procent wordt door het universum gerealiseerd. Je kunt er een slogan van maken: Doe voor zeventig procent je best, het universum doet de rest.
Abonneer je gratis op de maandagochtendcolumn (via de rechterbalk) en ontvang elke maandagmiddag het blog van die ochtend.
