Als ik ‘s morgens wegrij van huis rond de tijd dat de lessen van de basisschool beginnen, zie ik kinderen achter op de fiets of aan de hand van hun ouder met een boterham uit het vuistje. Je gaat denken dat het in het gezin niet lukt om rustig de tijd te nemen voor het ontbijt. Kennelijk worstelen we met een gebrek aan ritme. Is er nog tijd om drie keer per dag samen met elkaar te eten? Wordt er rond de klok van tien uur ’s morgens en drie uur ’s middags nog een gezamenlijke koffie- of theepauze benut op het werk? Wie begint de dag met een moment van bezinning en wie sluit die af met een ritueel? Ritmes zijn we kwijtgeraakt. Dat is jammer, de waarde van ritmes is dat ze ons beschermen tegen haast en stress.
In kloosters is het leven nog wel doordrenkt van ritmes. Dat heb ik afgelopen weekeinde weer mogen merken toen ik een kloosterretraite verzorgde. Op tijd en stond zijn er de maaltijden, gebedsmomenten, groepssessies en de dag wordt bewust begonnen en geëindigd. Deelnemers konden de weldaad van het ritme ervaren, vertelden ze me. In de kloosters bestaat de eeuwenlange traditie om bidden en meditatie (ora) af te wisselen met arbeid (labora). Maar kloosterlingen hebben dat ritme niet uitgevonden. De Romeinen wisselden handel en werk (negotium) af met vrije tijd (otium). Maar ook zij hebben ritme niet uitgevonden. Het ritme van ontspannen en actief zijn is een natuurlijk gegeven. Het is het ritme van de hartslag, van het aan- en terugrollen van de golven van de zee en de afwisseling van de seizoenen.
Net als de smartphone, moeten ook wij mensen regelmatig aan de oplader
Ritme vindt zijn oorsprong in de natuur. We openen en we sluiten ons, we waken en slapen. Wij mensen kunnen niet de hele dag geopend zijn, dat wil zeggen sociaal zijn en klaar staan voor de ander. Er is ook tijd nodig voor jezelf, om te reflecteren, te lezen, te mediteren en te slapen. Dat wij de hele dag aanstaan is een verstoring en bedreiging van ons natuurlijke ritme, van onze gezondheid zelfs. Ook dat is een reden om af en toe te verwijlen en niets te doen. Net als de smartphone, moeten ook wij regelmatig aan de oplader. De menselijke oplader heet: slapen, mediteren en nietsdoen. Ach, af en toe een beetje ontspanning kan al wonderen doen.